Charlotte

Eén van de meest herkenbare onderdelen van Herdenkingspark Westgaarde in Amsterdam is Charlotte, het beeld van een vrouw die zittend en met gespreide armen over de vijver uitkijkt. Maar wie was Charlotte eigenlijk en wie is haar maker?

De Amsterdamse beeldhouwer Hans Sassen (1939) noemt haar liefkozend ‘Charlotje’ wanneer hij over haar spreekt: ‘Ik zag haar in een café. Ze had een kaalgeschoren hoofd, wat in die tijd mode was. Ik vond de vorm van haar hoofd mooi en dacht: jou wil ik portretteren.  Dat vond ze goed. Maar toen ze in mijn atelier was dacht ik: ik maak haar helemaal.’

Bij het maken van het beeld, waarvoor Charlotte zes maanden poseerde, was Westgaarde nog helemaal niet aan de orde als plaats waar het beeld zou komen te staan. Sassen maakte het beeld in het kader van de BKR, een inkomensregeling waarbij kunstwerken door de overheid in bruikleen werden genomen. ‘Ik dacht eigenlijk: ik zet haar op een dukdalf in de gracht, in een open omgeving.’ Dat ze in 1975 op Westgaarde kwam te staan, in een in feite vergelijkbaar open landschap, is een gelukkig toeval.

Dromer

Bij een foto waarop Charlotte poseert zegt Sassen: ‘Kijk, ze heeft zich met huid en haar overgeleverd.’ Inderdaad laat de foto het beeld zien van een jonge vrouw die poseert in de karakteristieke houding met gespreide armen, rustig voor zich uitkijkend. ‘Charlotte was een vrij persoon, maar ook heel aandachtig, introvert, bijna Boeddha-achtig.’ Aan haar gezichtsuitdrukking heeft Sassen veel tijd besteed: de dromerige, maar ook vrije en open blik die hij zocht, werden pas na vele aanpassingen door hem gevonden. Aan het einde van de periode van poseren was het haar van Charlotte inmiddels al weer wat aangegroeid en werd besloten haar beeltenis het lange haar te geven.

Het werk van Hans Sassen kenmerkt zich door het figuratieve, krachtige karakter. Charlotte is hier een typisch voorbeeld van. Zijn beelden zijn gemaakt van brons of van albast, materialen die bij uitstek geschikt zijn voor zijn manier van uitdrukken waarbij de herkenbare vorm van belang is. Veel voorkomende thema’s in zijn werk zijn het menselijk lichaam, maar ook dieren als stieren en giraffen. Die laatste vormen worden door hem ook wel abstracter en experimenteler toegepast, onder andere in een twaalf meter hoge giraf van sloophout die hij ooit op Ruigoord heeft neergezet.

In brons gegoten

In 1995 nam Westgaarde contact op met Hans Sassen. Charlotte, toen nog gemaakt van aluminiumcement,  was zeer ernstig beschadigd geraakt toen een medewerker een onhandige manoeuvre uithaalde met een machine. Sassen wilde haar wel restaureren maar alleen onder de voorwaarde dat ze dan in brons zou worden uitgevoerd. ‘Toen ontstond er een hele interessante discussie over de condities en het bedrag. De meneer van Westgaarde zei steeds maar dat er geen geld was en dat we er niet uit zouden komen als het niet goedkoper kon. Nou, bij iedere keer dat hij dat zei deed ik er weer duizend gulden bovenop.’ Uiteindelijk konden de restauratiewerkzaamheden beginnen, een lang traject waarin het beeld eerst hersteld moest worden. Vervolgens werden er mallen gemaakt zodat het in brons gegoten kon worden. Foto’s van het traject tonen een ernstig gehavende Charlotte die langzaam weer compleet wordt tot aan de bronzen versie waarin ze weer volledig hersteld is.

Stier

Voor Hans Sassen neemt Charlotte in zijn oeuvre een bijzondere plaats in. Naast het beeld van een stier (dat geëxposeerd is geweest in het Stedelijk Museum te Amsterdam) is Charlotte een van de beelden waarmee hij het meest succesvol is geweest. De woorden die hij gebruikt wanneer hij over het model en het beeld spreekt en de details die hij zich herinnert van het proces van maken en restaureren, tonen een grote betrokkenheid bij zijn ‘Charlotje’.

Hans Sassen is nog steeds actief als beeldhouwer. Naast zijn atelier in Amsterdam heeft hij ook een atelier in Italië. Daar, in Toscane, woont hij een groot deel van het jaar. Hij werkte er onlangs weer aan het beeld van een vrouw; dit beeld zal worden geplaatst op een graf. Bij hem in Italië verblijft inmiddels zijn andere favoriete beeld, het beeld van de stier. Veilig tentoongesteld op het terrein van vrienden.